Σημαντικές συζητήσεις που κάθε γονέας πρέπει να κάνει με το έφηβο παιδί του.

Μέσα στο πλαίσιο του γονεϊκού μας ρόλου είναι η προετοιμασία και η ενημέρωση των παιδιών για ζητήματα και διλήμματα που πιθανότατα να αντιμετωπίσουν προχωρώντας προς την εφηβεία, μια δύσκολη και συγκεχυμένη περίοδο για αυτά. Όσο δύσκολη κι αν γίνεται η επικοινωνία μας, όσο απρόβλεπτη κι αν είναι η διάθεσή τους, όσο κι αν κλείνονται στον εαυτό τους ή στρέφονται προς τους φίλους τους, ο δικός μας ρόλος παραμένει ίδιος και πολύ σημαντικός: να προσφέρουμε αγάπη, ασφάλεια, υποστήριξη και καθοδήγηση σε ό,τι γνωρίζουμε ότι αποτελεί πρόκληση σε κάθε αναπτυξιακό στάδιο. Ας αφήσουμε, λοιπόν, τις υπεκφυγές και τις δικαιολογίες και ας προσπαθήσουμε χωρίς φόβο και άγχος να κουβεντιάσουμε με τα παιδιά μας τουλάχιστον τα ακόλουθα:

Κάποια στιγμή μέσα στα επόμενα χρόνια τα παιδιά θα ανακαλύψουν το σώμα τους και θα αρχίσουν, δειλά δειλά, να το εξερευνούν μόνα τους ή με συντροφιά και αυτό – το ξέρουμε – είναι απολύτως φυσιολογικό.

Όσο άβολη και αμήχανη κι αν είναι αυτή η κουβέντα, είναι απολύτως απαραίτητη και δε χωράει αμφιβολία γι’ αυτό. Από τη σημαντικότητα του να συναινούν σε ό,τι τους συμβαίνει, τους τρόπους προφύλαξης κατά τη σεξουαλική πράξη αλλά και την αποδοχή και τον σεβασμό απέναντι στη διαφορετικότητα, αυτό το θέμα που πρέπει να μπει στο τραπέζι και να παραμείνει εκεί, διευκρινίζοντας στα παιδιά ότι μπορούν, ανά πάσα στιγμή να απευθυνθούν σε εμάς για ερωτήσεις και προβληματισμούς αφού πρόκειται για μια φυσιολογική εξέλιξη και πράξη για την οποία δεν πρέπει να ντρεπόμαστε.

Η ανωριμότητα των εφήβων σε συνδυασμό με την ανάγκη τους για αποδοχή και ένταξη σε κάποιο κοινωνικό σύνολο, τούς καθιστά ευάλωτους σε τοξικές σχέσεις και περιβάλλοντα.

Χρειάζεται να μιλάμε συχνά για τη σπουδαιότητα του σεβασμού, των προσωπικών ορίων και της αμοιβαίας συγκατάθεσης στις σχέσεις μας, φιλικές ή ρομαντικές, έτσι ώστε αυτές να είναι υγιείς και ποιοτικές. Δώστε στα παιδιά παραδείγματα συμπεριφορών που αποτελούν πρόβλημα ή μπορεί έχουν δυσάρεστη εξέλιξη και βοηθήστε τα να κατανοήσουν τα χαρακτηριστικά μιας καλής φιλίας. Χωρίς κριτική διάθεση, με διακριτικότητα και χαμηλούς τόνους προσπαθήστε να επισημάνετε αν εντοπίζετε χαρακτηριστικά και συμπεριφορές στις σχέσεις τους που πιθανόν να οδηγήσουν σε δυσκολίες και προβλήματα και παραμείνετε πάντα διαθέσιμοι για βοήθεια και υποστήριξη.

Η εφηβεία είναι σχεδόν συνώνυμη με τη διεκδίκηση της αυτονομίας και έτσι πρέπει να είναι. Αυτό που συνήθως δεν συνυπολογίζουν τα παιδιά όταν φωνάζουν “δεν είμαι μωρό, θα γυρίζω ό,τι ώρα θέλω” είναι η σχέση της αυτονομίας με την υπευθυνότητα, το απλό γεγονός ότι αν θέλεις να είσαι αυτόνομος και ανεξάρτητος χρειάζεται να λειτουργείς υπεύθυνα, να σκέφτεσαι με σύνεση, να προστατεύεις τον εαυτό σου, να σέβεσαι κάποιους κανόνες, να έχεις οργάνωση, συνέπεια κ.λπ.

Δυστυχώς, είναι απολύτως απαραίτητο να κουβεντιάσουμε με τα παιδιά το θέμα των ουσιών, των καταχρήσεων και των καταστροφικών αποτελεσμάτων που δύνανται να έχουν στη ζωή τους. 

Χωρίς υπερβολές, πρέπει να εξηγήσουμε στα παιδιά ότι είναι διαφορετικό το να πιούμε μια μπύρα με τους φίλους μας από το να οδηγήσουμε μεθυσμένοι, είναι διαφορετικό να δοκιμάσουμε το κάπνισμα με την κολλητή μας από το να δοκιμάσουμε κάτι που δεν ξέρουμε καλά καλά τι είναι γιατί “όλοι το έκαναν στο πάρτι του Γιώργου”, είναι διαφορετικό κάτι να γίνει μία φορά μέσα στο πλαίσιο των συμπεριφορών που χαρακτηρίζουν την περίοδο της εφηβείας από μια κακή συνήθεια που μονιμοποιείται και μας ακολουθεί στην ενήλικη ζωή μας. Ας είμαστε ειλικρινείς μεταξύ μας: τα παιδιά στην εφηβεία θα κάνουν πράγματα που δεν εγκρίνουμε και δε μας αρέσουν. Άλλα θα τα μάθουμε και άλλα όχι. Αυτό που είναι σημαντικό είναι να έχουν τις πληροφορίες που χρειάζονται για να κρίνουν τις καταστάσεις με τις οποίες βρίσκονται αντιμέτωπα και την επίγνωση ότι μπορούν να απευθυνθούν σε εμάς για οποιοδήποτε θέμα.

Βέβαια, όλα τα παραπάνω χτίζονται σιγά σιγά και χρειάζεται να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναπτύξουν αυτά τα χαρακτηριστικά έτσι ώστε να γίνουν υπεύθυνοι, λειτουργικοί ενήλικες με καλά επίπεδα αυτοδιαχείρισης. Προτείνουμε, λοιπόν, αντί για καυγάδες και απαγορεύσεις να εξηγήσετε στα παιδιά αυτήν την απλή λογική και να προσπαθήσετε να δημιουργήσετε μαζί τους το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα αποκτήσουν σταδιακά τις ελευθερίες τους όσο αναπτύσσουν και την υπευθυνότητά τους. Π.χ. μπορείτε να πείτε ότι “για τους επόμενους 3 μήνες μπορείς να γυρνάς στις 10 από τη Σαββατιάτικη απογευματινή βόλτα με τους φίλους σου… Αν αυτό γίνει σωστά (δηλαδή απαντάς στο τηλέφωνο αν χρειαστεί να σε αναζητήσουμε, μας ειδοποιείς αν μετακινηθείτε με την παρέα,  γυρνάς στην ώρα σου χωρίς εξαιρέσεις κ.λπ.) τότε μετά τα Χριστούγεννα μπορούμε να συζητήσουμε την πιθανότητα να γυρνάς στις 10:30”.

Ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα της σύγχρονης εποχής, για όλες τις ηλικίες αλλά ιδιαίτερα για τους εφήβους, είναι η σωστή και ασφαλής χρήση του διαδικτύου.

Είναι σημαντικό να μιλήσουμε με τα παιδιά για τους βασικούς κινδύνους που κρύβονται πίσω από τις οθόνες και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να προκύψουν προβλήματα. Η προστασία των προσωπικών τους δεδομένων, η αποφυγή συναναστροφής με άτομα που δε γνωρίζουν, η ξεκάθαρη κατανόηση ότι το οπτικοακουστικό υλικό που ανεβάζουμε στο διαδίκτυο φεύγει από τον έλεγχό μας ακόμα κι αν το έχουμε στείλει αρχικά σε έναν μόνο φίλο ή συμμαθητή, η μονιμότητα των γραπτών σχολίων, ο κίνδυνος απάτης κ.λπ. είναι μόνο μερικά από τα ρίσκα που εμπεριέχει η κακή ή έστω ανεύθυνη χρήση των δυνατοτήτων που μας δίνει η τεχνολογία. Μιλήστε στα παιδιά για αυτά και ενημερώστε τα για ιστορίες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Είναι ο μόνος τρόπος να αντιληφθούν ότι δεν πρόκειται για υπερβολές, αλλά για ιστορίες αληθινών εφήβων που χωρίς να το καταλάβουν βρέθηκαν σε μια πολύ δύσκολη, πιθανότατα τραυματική κατάσταση αν όχι κάτι χειρότερο!

Τέλος, φροντίστε να μιλήσετε στα παιδιά για την ψυχική υγεία, για το πόσο εύθραυστη μπορεί να αποδειχθεί όσο εμείς τη θεωρούμε δεδομένη και για το πόσο σημαντικό είναι να ζητάμε βοήθεια όταν τη χρειαζόμαστε πριν οι καταστάσεις ξεφύγουν από τον έλεγχό μας και χρειάζονται ακόμα μεγαλύτερη και σοβαρότερη παρέμβαση προκειμένου να διορθωθούν.

Ενθαρρύνετέ τα να σας μιλήσουν αν οτιδήποτε σε σχέση με τη διάθεση, τις σκέψεις, τη συμπεριφορά και τη λειτουργικότητά τους τα προβληματίζει και παρακολουθήστε και εσείς για τυχόν απότομες, ανεξήγητες αλλαγές που πιθανόν να σημαίνουν κάτι (π.χ. αποφυγή φαγητού που μπορεί να σχετίζεται με δυσλειτουργικές σκέψεις σε σχέση με την αυτοεικόνα και να αποτελεί πρόδρομο μιας διατροφικής διαταραχής ή υπερβολική απομόνωση και πεσμένη διάθεση που μπορεί να σχετίζεται με μια δυσθυμία ή την αρχή μιας κατάθλιψης). Ακόμα, επισημάνετε στα παιδιά ότι μπορούν να ενημερώνουν – εσάς, κάποιον στο σχολείο ή οποιονδήποτε ενήλικα εμπιστεύονται – αν κάποιος φίλος ή φίλη τους φαίνεται να αντιμετωπίζει ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες. Η ψυχική υγεία είναι πολύ σημαντική, πολύ ευάλωτη και αξίζει όλη μας τη φροντίδα και την προσοχή. Δεν την παραμελούμε και διδάσκουμε τα παιδιά να κάνουν το ίδιο.