Generation Z ή αλλιώς iGen: πώς διαφέρουν οι σημερινοί έφηβοι από τις προηγούμενες γενιές;

Κάθε γενιά διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό από τα κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά χαρακτηριστικά της εποχής της. Οι σημερινοί έφηβοι δεν αποτελούν εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα, με μία σημαντική προσθήκη στη λίστα με τις επιρροές: η σύγχρονη γενιά είναι η πρώτη που επηρεάζεται τόσο έντονα από την τεχνολογία της κινητής τηλεφωνίας και των μέσων μαζικής δικτύωσης.

Η Dr. Jean Twenge είναι Αμερικανίδα ψυχολόγος και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του San Diego με ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον στις γενεαλογικές διαφορές. Στο βιβλίο της “iGen: Η γενιά του ίντερνετ” χρησιμοποίησε έναν τεράστιο αριθμό δεδομένων για να παρουσιάσει τα χαρακτηριστικά των σημερινών εφήβων, τις βασικές επιρροές που τα διαμορφώνουν και τις διαφορές τους από προηγούμενες γενιές. Να διευκρινίσουμε ότι η Dr. Twenge θεωρεί iGen (δηλαδή i Generation ή Γενιά i στα ελληνικά) τα παιδιά που έχουν γεννηθεί από το 1995 μέχρι το 2012.

Η πρώτη και βασική διαφορά που εντόπισε η Dr. Twenge κάτα την ανάλυση των δεδομένων της βρίσκεται, δυστυχώς, σε έναν πολύ σημαντικό τομέα λειτουργικότητας, αυτόν της ψυχικής υγείας. Φαίνεται ότι η συνεχής έκθεση στα νέα μέσα επικοινωνίας και ενημέρωσης επηρεάζει αρνητικά την ψυχική υγεία των εφήβων που παρουσιάζουν αυξημένη τάση για μοναχικότητα, αυξημένα επίπεδα άγχους και καταθλιπτικών συμπτωμάτων, μειωμένες κοινωνικές δεξιότητες και αυξημένες διαταραχές ύπνου. Η Dr. Twenge αναφέρει ότι οι iGens περνούν πολλές ώρες ημερησίως στέλνοντας μηνύματα, ανεβάζοντας φωτογραφίες, παίζοντας στον υπολογιστή, χαζεύοντας στο ίντερνετ, κάνοντας παρέα online και προτείνει περιορισμό της χρήσης του ίντερνετ σε δύο – μόνο – ώρες ημερησίως, προκειμένου να μειωθεί η αρνητική επίδραση που παρατηρείται στην ψυχική τους υγεία και λειτουργικότητα.

Όσο περίεργο κι αν ακούγεται, η Dr. Twenge αναλύοντας τα ερευνητικά δεδομένα που είχε στη διάθεσή της, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η σύγχρονη γενιά εφήβων περνάει περισσότερο χρόνο με τους γονείς, καθυστερεί την πρώτη σεξουαλική εμπειρία σε σύγκριση με την προηγούμενες γενιές και αναβάλει την απαίτηση για άδεια οδήγησης!

Προσπαθώντας να ερμηνεύσει αυτές τις – ομολογουμένως παράδοξες – παρατηρήσεις, η Dr. Twenge χρησιμοποιεί μία θεωρία από την κοινωνική ψυχολογία και εξηγεί: ο ρυθμός με τον οποίο οι έφηβοι μεγαλώνουν εξαρτάται από την αντίληψή τους για το περιβάλλον στο οποίο υπάρχουν και ζουν. Όταν το περιβάλλον φαίνεται “εχθρικό” ή “ανταγωνιστικό”, οι έφηβοι ωριμάζουν νωρίτερα, προσπαθώντας να ανταπεξέλθουν στην πραγματικότητα, να δημιουργήσουν οικογένεια νωρίς, να επιβιώσουν με ασφάλεια. Σε μία φαινομενικά “ασφαλή” κοινωνία – που υπάρχει και ζει κυρίως πίσω από την οθόνη κάποιου υπολογιστή – τα παιδιά αργούν να αναγνωρίσουν την ανάγκη για προσωπική προσπάθεια, καλή αυτοδιαχείριση, αναζήτηση επιλογών και γενικά όλων αυτών των χαρακτηριστικών που συνθέτουν αυτό που ονομάζουμε ωριμότητα. Σε αυτήν την εικόνα παίζουν σημαντικό ρόλο και η υπερπροστασία που χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό τον σύγχρονο γονεϊκό ρόλο αλλά και κοινωνικά φαινόμενα – όπως η ανισότητα και η κρίση ηθικής – που δημιουργούν στα παιδιά την εντύπωση ότι ετοιμάζονται για μία σχεδόν χαμένη μάχη!

Έτσι, παρατηρείται χαμηλή ανθεκτικότητα σε οποιοδήποτε προσβλητικό σχόλιο και η τάση για “πολιτική ορθότητα” που πολλές φορές, όμως, συγκρούεται με την ελευθερία του λόγου.

Το βιβλίο της Dr. Twenge έχει πυροδοτήσει σειρά συζητήσεων στους κύκλους των κοινωνικών επιστημών. Οι περισσότεροι επιστήμονες είναι επιφυλακτικοί με τα συμπεράσματα και τις ερμηνείες που παρουσιάζονται, με κυριότερο επιχείρημα ότι δεν είναι εύκολο να αναλύσεις τα χαρακτηριστικά και τις επιρροές μιας εποχής πριν περάσουν πολλά χρόνια. Ένα μεγάλο μέρος του κλάδου, πάντως, παραδέχεται ότι ο σύγχρονος υπερπροστατευτικός τρόπος διαπαιδαγώγησης φαίνεται όντως να παίζει έναν σημαντικό ρόλο στην εικόνα των σημερινών εφήβων, αναστέλλοντας την αυτονομία και την έκθεση των παιδιών σε καταστάσεις που θα ενίσχυαν δεξιότητες όπως η επίλυση προβλημάτων, η ανάληψη ευθυνών, η διαχείριση καταστάσεων κ.λπ.

Συμπερασματικά, μάλλον πρέπει να επαναξιολογήσουμε τις μεθόδους και τακτικές που χρησιμοποιούμε στον γονεϊκό μας ρόλο και σίγουρα πρέπει να προσέξουμε τον χρόνο χρήσης ίντερνετ και υπολογιστή για όλους, όχι μόνο για τα παιδιά. Τελικά, όμως, πρέπει να αναλάβουμε τις ευθύνες μας: κάθε εξέλιξη, κάθε κοινωνική αλλαγή, κάθε κίνημα, κάθε νέα ιδέα ή προϊόν επηρεάζει με διάφορους τρόπους την κοινωνία και τελικά τον άνθρωπο, τον τρόπο που σκέφτεται και συμπεριφέρεται. Το ίντερνετ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που τόσο πολύ μας ανησυχούν σε σχέση με τα παιδιά, δεν εφευρέθηκαν από τα παιδιά, δε διαφημίστηκαν από τα παιδιά, δεν πρωτοαγοράστηκαν από τα παιδιά και σίγουρα δεν έγιναν τόσο επιτυχημένα “προϊόντα” μόνο λόγω των παιδιών…