«Δυνατές οικογένειες»: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους και πώς επηρεάζουν τα παιδιά

Οι «δυνατές οικογένειες» δεν είναι αυτές με την οικονομική άνεση, τα μεγάλα σπίτια και τα ακριβά αυτοκίνητα! Οι «δυνατές οικογένειες» που εννοούμε εμείς χαρακτηρίζονται από ζεστασιά, φροντίδα, θετική προσοχή ανάμεσα στα μέλη τους, ποιοτική επικοινωνία και αλληλεπίδραση, προβλεψιμότητα και ωφέλιμες σχέσεις με τρίτους έξω από τα όρια της πυρηνικής οικογένειας. Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά που συνθέτουν ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο τα παιδιά και οι έφηβοι αισθάνονται την αποδοχή που χρειάζονται, έτσι ώστε να εξερευνήσουν και να ανακαλύψουν τον εαυτό τους χωρίς τον φόβο της κριτικής ή της απόρριψης.

Ακόμα, απολαμβάνοντας την ασφάλεια που τους προσφέρει η οικογένειά τους, τα παιδιά τολμούν ευκολότερα να δοκιμάσουν νέα πράγματα, να μάθουν και να εξελιχθούν χτίζοντας αυτοπεποίθηση και αποκτώντας αυτογνωσία. Οι προκλήσεις και οι δυσκολίες που αναπόφευκτα θα βρεθούν στον δρόμο τους, φαντάζουν λιγότερο τρομακτικές με δεδομένη τη στήριξη και την αγάπη των αγαπημένων τους.

Πώς, λοιπόν, μπορούμε πρακτικά να δημιουργήσουμε αυτές τις συνθήκες που φαίνεται να λειτουργούν τόσο θετικά για όλα τα μέλη της οικογένειας, αλλά κυρίως για τα παιδιά και τους εφήβους που τώρα διαμορφώνουν τον χαρακτήρα και την προσωπικότητά τους; Ας δούμε…

Παρόλο που είμαι σίγουρη ότι όλοι αντιλαμβανόμαστε τη θετική επίδραση που έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά στην καθημερινότητα και το δέσιμο των μελών μιας οικογένειας, φοβάμαι ότι τα θεωρούμε τόσο δεδομένα, που δεν αναρωτιόμαστε ποτέ ιδιαίτερα αν υπάρχουν ή αν τα εισπράττουν τα παιδιά μας στον βαθμό που εμείς τα αισθανόμαστε. Όλοι νοιαζόμαστε για τα παιδιά μας και τα φροντίζουμε καθημερινά. Όσο για την προσοχή μας είναι συνεχώς στραμμένη σ’ αυτά, αν θέλουμε ας κάνουμε κι αλλιώς!!! Τι άλλο να κάνουμε λοιπόν;

Πείτε «σ’ αγαπώ», «μου έλειψες», «είμαι περήφανος/η για σένα», «σ’ ευχαριστώ που μου έκανες λίγη παρέα»… Πείτε με λόγια αυτό που αισθάνεστε, όσο κι αν δυσανασχετούν τα παιδιά. Να είστε σίγουροι ότι απολαμβάνουν το μήνυμα και κρατάνε το συναίσθημα. Ακόμα, δείξτε με πράξεις και συμπεριφορές το νοιάξιμο που σίγουρα υπάρχει: αγκαλιαστείτε χωρίς λόγο, χαμογελάστε συνωμοτικά, διακόψτε κάτι που κάνετε για να στρέψετε την προσοχή σας σε αυτόν που θέλει κάτι να σας πει, ετοιμάστε ένα φρούτο ή ένα σνακ για όποιον είναι κουρασμένος, επαινέστε μια ευγενική πράξη.

Τα παιδιά που μεγαλώνουν μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, μαθαίνουν να νοιάζονται για τους άλλους και συνεπώς αντιμετωπίζουν λιγότερες διαπροσωπικές δυσκολίες και συγκρούσεις. Ακόμα, η αίσθηση της ζεστασιάς, της σταθερότητας και της υποστήριξης ενισχύει την ανθεκτικότητα και την πιθανότητα να αναζητήσουν παρόμοια χαρακτηριστικά στις προσωπικές τους σχέσεις στο μέλλον.

Οι περισσότεροι από εμάς δίνουμε περισσότερη έμφαση στα θετικά γεγονότα στην καθημερινότητά μας (τα συζητάμε, τα μοιραζόμαστε με άλλους, τα περιγράφουμε ξανά και ξανά, τα αναλύουμε κ.λπ.) ενώ – σαν από άμυνα – προσπερνάμε με συνοπτικές διαδικασίες τα δυσάρεστα. Η ποιοτική επικοινωνία στις «δυνατές οικογένειες» αφορά και τις δύο περιπτώσεις ή ίσως περισσότερο τη δεύτερη, αφού τα δυσάρεστα γεγονότα (π.χ. μια αποτυχία στις εξετάσεις ή ένας καβγάς ανάμεσα στα παιδιά) έχει περισσότερα να μας διδάξει από μια επιτυχία. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, ενδυναμώνονται οι σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας, ομαλοποιούνται τα δυσάρεστα γεγονότα και τα παιδιά μαθαίνουν ότι τα πάντα μπορούν να συζητηθούν χωρίς αισθήματα αμηχανίας ή ακόμα και ντροπής.

Ενθαρρύνετε, λοιπόν, συζητήσεις στις οποίες συμμετέχει όλη η οικογένεια. Μη διστάσετε να ξεκινήσετε με δικά σας θέματα (ένα απλό πρόβλημα καθημερινότητας, μια μικρή παρεξήγηση με κάποιον συνάδελφο κ.λπ.) και ζητήστε τη γνώμη των παιδιών για τη διαχείριση ή την επίλυση της κατάστασης. Μιλήστε για τα υπέρ και τα κατά κάθε ιδέας και διαπραγματευτείτε διδάσκοντας έτσι μια απλή διαδικασία επίλυσης προβλημάτων. Ονομάστε τα συναισθήματα που προκύπτουν, εμπλουτίζοντας το λεξιλόγιο των παιδιών και βοηθώντας τα να αναγνωρίζουν και να ονομάζουν με περισσότερη ακρίβεια και τα δικά τους συναισθήματα.

Γενικά, προσπαθήστε να αφιερώνετε παρόμοιο χρόνο και ενέργεια στα ευχάριστα και τα δυσάρεστα γεγονότα περνώντας το μήνυμα ότι είστε ανοιχτοί σε οτιδήποτε απασχολεί τα παιδιά. Έτσι, όλοι εκπαιδεύονται σε αυτό το μοντέλο διαχείρισης όπου η επικοινωνία, η ψυχραιμία και ο αλληλοσεβασμός πρωταγωνιστούν ό,τι κι αν συμβαίνει. Αυτό θα υιοθετήσουν τα παιδιά, αυτό θα αναζητήσουν και στις μετέπειτα συναλλαγές τους με τρίτους.

Η δυνατότητα να προβλέψεις σε κάποιον βαθμό τη συμπεριφορά του περιβάλλοντός σου (στη δουλειά, στο σχολείο, στην οικογένεια κ.λπ.) είναι πάντα ανακουφιστική και – ειδικά στα παιδιά – δημιουργεί ένα αίσθημα ασφάλειας που λειτουργεί ευεργετικά στην ψυχοσυναισθηματική τους υγεία. Η προβλεψιμότητα (π.χ. το καθημερινό μάζεμα της οικογένειας για δείπνο) γίνεται ακόμα πιο σημαντική όταν αντιμετωπίζουμε δυσκολίες ή προκλήσεις (π.χ. η αλλαγή πόλης ή σχολείου) αφού λειτουργεί ανακουφιστικά, διατηρώντας κάποιες σταθερές σε περιόδους αστάθειας.

Οι σχέσεις μας με συγγενείς, φίλους ή γείτονες, εφόσον είναι υγιείς και λειτουργικές, δίνουν στα παιδιά τη δυνατότητα να αναπτύξουν περισσότερες πτυχές του εαυτού τους. Μέσα από τις αλληλεπιδράσεις μας με σημαντικούς τρίτους στη ζωή μας επιδεικνύονται διαφορετικοί ρόλοι που τα παιδιά επεξεργάζονται για να αναπτύξουν τη δική τους ταυτότητα. Ακόμα, η αλληλοϋποστήριξη που προκύπτει μέσα σε ένα δίκτυο προσωπικών σχέσεων ενισχύει το αίσθημα ασφάλειας των παιδιών δημιουργώντας τις ιδανικές συνθήκες για προσωπική διερεύνηση και ανάπτυξη.

Τέλος, να υπενθυμίσουμε μια «δυνατή οικογένεια» αποτελείται από δυνατά, ψυχικά υγιή μέλη. Όσο δύσκολο κι αν φαίνεται, βρείτε τον τρόπο και τον χρόνο να φροντίσετε λιγάκι και τον εαυτό σας για να είστε ο καλύτερος γονέας που μπορείτε. Μόνο αν έχουμε αποθέματα ενέργειας (σωματικής και ψυχικής) μπορούμε να βοηθήσουμε οποιονδήποτε άλλον! Δε γίνεται διαφορετικά!